ساخت ملات گچ و خاک و ملات گچ

روش ساخت ملات گچ و نحوه ساختن ملات گچ

گچکاری

در مرحله اول مقداری آب داخل استانبولی می ریزند حجم آب باید اندازه ی نصف حجم استانبولی باشد زیرا اگر مقدار آب بیشتر از حد لازم باشد گچ کشته می شود، سپس گچ و یا گچ و خاک را آرام به روی آب داخل استانبولی می پاشند به قدری که سطح آب دیگر دیده نشود علت این کار این است که تمام ذرات در تماس با آب باشند اما برای ساختن ملات های دیگر به صورت برعکس عمل کرده و آب را آرام آرام روی مواد می پاشند.

از لحاظ تئوری مقدار آبی که یک کیلوگرم گچ احتیاج دارد تا ملات شود حدود بیست درصد حجم گچ است اما در حالت عملی هفتاد یا هشتاد درصد حجم گچ آب نیاز است تا ملات قابلیت شکل پذیری بهتری داشته باشد و کارگران بتوانند به راحتی با آن کار کنند.
گچ در زمان ملات سازی حدود پانزده تا بیست درجه گرم تر از محیط اطراف خود می شود بنابراین از لحاظ تئوری گچ را می توان در دما های زیر صفر استفاده کرد اما در حالت عملی و در کارگاه ازمصرف ملات در دمای زیر صفر باید خود داری کرد و از استفاده ی آن در دمای زیر پنج یا شش درجه پرهیز کنند.

گچ بعد از پختن به دو صورت بکار می رود:

1- به صورت زنده: برای اندود روی دیوار و سقف بناها به کار می رود، گیرایی گچ زنده بسیار بالا است به همین دلیل در طاق زنی های سنتی که آجر روی آجر قرار می گیرد از ملات گچ زنده استفاده می کنند؛ باید توجه داشت که در طاق زنی ها از مخلوط خاک و گچ زنده استفاده می کنند زیرا خاک گیرایی را بیشتر می کند و چسبندگی بیشتری دارد.

2- به صورت گچ کشته: به دلیل اینکه ملات گچ زنده زود خشک می شود مقدار کمی از آن به اندازه ی یک استانبولی درست می کنند به همین علت نمی توانند سطوح زیادی را با آن اندود و ماله کشی کنند برای همین با ملات گچ کشته سطح روی اندود را ماله کشی و صیقلی می کنند.

نکته: گچ کشته ملاتی است که تا از قبل از خشک شدن خاصیت پلاستیسیته خود را حفظ میکند و سخت نمی شود.
نکته: باید به این موضوع توجه داشت که ضخامت ملات گچ کشته بر روی دیوار نباید بیشتر از یک میلیمتر باشد زیرا اگر از این حد بیشتر شود پوسته پوسته شده و از سطح دیوار جدا می شود. رنگ آمیزی روی سطح گچ کشته انجام می شود.

ساختن گچ کشته:

جهت ساختن این ملات، گچ را از الک رد میکنند و سپس گچ را به آب اضافه کرده و در حدود ده تا دوازده دقیقه با دست چنگ میزنند به این ترتیب ملات مورد نظر دیگر سخت نمی شود و به استادان گچ کار اجازه می دهد که سطح دیوار را کاملا صیقلی و صاف کنند. در اصطلاح بنایی به ملات گچی که سخت نمی شود گچ کشته می گویند.
درشهرهای مرکزی ایران مانند کرمان و یزد، در گذشته از گچ نظر بر روی اندود استفاده می کردند به جای گچ کشته که روش خوبی نبود و پس از مدتی پوسته پوسته می شد. از گچ نظر زمانی استفاده می شد که لایه ی زیرین ریگ و گل بود.

ملات گچ در قسمت های مختلف ساختمان به دو گونه مصرف می شود:

ملات گچ و خاک:

ملات گچ ملاتی زود گیر می باشد خاک مخلوط شده با این ملات از نوع خاک رسی است که الک شده باشد به نسبت اینکه بخواهیم ملات زود گیر تر یا دیر گیر تر باشد مقدار خاک را کمتر یا بیشتر می کنیم، هر چقدر گچ به اصطلاح کارگاهی تیز تر یا زود گیر تر باشد مقدار خاک را بیشتر می کنیم؛ وجود خاک در ملات گچ و خاک داری مزایای زیر می باشد: از نظر اقتصادی به صرفه تر از ملات گچ است – ملات را پلاستیک تر می کند – ملات را دیر گیر می کند.
از ملات گچ و خاک برای زیر سازی سفید کاری و برای تیغه های پنج سانتی متری و همچنین در طاق برای چیدن آجر بر روی آجر استفاده می شود.
باید به این امر مهم توجه کرد که استفاده از ملات گچ و خاک فقط در اقلیم خشک پاسخگو می باشد و در مناطق مرطوب پاسخگو نیست و گچ به سرعت فاسد می شود. یکی از معایب این ملات این است که به سرعت ترک می خورد، در گذشته برای جلوگیری از ترک خوردن موی اضافی و مخلوط پشم و کرک دباغی را به گچ و خاک اضافه می کردند.

ملات گچ:

اگر در فرآیند ساختمان سازی در قسمتی از ساختمان به ملاتی نیاز باشد که زود گیر باشد و یا رنگ سفید آن برای ما اهمیت داشته باشد از ملات گچ استفاده می کنیم، در محل هایی که به تکیه گاهی موقت نیاز داریم برای چسباندن آجر روی سطح عمودی دیوار از گچ استفاده می کنیم که در اصطلاح به این عمل پاکوفته می گویند.

در بسیاری از موارد روی اندود گچ را رنگ آمیزی نمی کردند ولی در قسمت ازاره ها برای جلوگیری از خراب شدن گچ به خاطر تماس با آب درون گچ را کتیرا می ریختند، در بعضی موارد نیز داخل گچ را موادی می ریختند تا گچ رنگی شود به عنوان مثال درون گچ شنگرف می ریختند و رنگ گچ آب هندوانه ای می شد یا داخل گچ لاجورد می ریختند و رنگ آن آبی می شد و یا برگ کاسنی می ریختند و رنگ کچ سبز می شد. امروزه برای رنگ آمیزی دیوار از رنگ های موسوم به روغنی استفاده می شود.