بافت خاک یکی از ویژگیهای فیزیکی خاک به حساب می آید. بافت خاک عبارتست از اندازه و نسبت درصد مواد تشکیل دهنده خاک، مانند : شن ، لای و خاک رس. شما می توانید از میزان درصد مواد معدنی تشکیل شده در هر خاک بافت آن را تشخیص دهید. بافت خاک از لمونی “Loam” خاک لمون رسی شنی “Sand clay loam” و خاک لمون رسی لای “Silty clay loam” تقسیم بندی شده است.
میزان ذرات معدنی خاک از بزرگ آن (بیش از 2 میلی متر) تا خیلی کوچکش (کمتر از 2 میکرومتر) در حال تغییر می باشد. از نظر اندازه، ذرات خاک به سنگریزه، شن، سیلت و رس تقسیم بندی خواهند شد که این همان ذرات خاک بوده، و در مرزهای تعیین شده ذرات سیلت و شن بر اساس طبقه بندی های گوناگون اختلاف زیادی وجود دارد.
تجزیه مکانیکی و تعیین میزان ذرات بعد از جداشدن مواد آلی خاک بوسیله اکسیدکننده ها، مانند آب اکسیژنه یا محلول هیپوبرومات انجام می پذیرد. الک ها یا غربال های استاندارد بمنظور جدا کردن مکانیکی ذرات شن بسیار ریز و یا درشت تر کاربرد دارد. بعد از آن قسمت سیلت و رس توسط اندازه گیری نسبت ته نشینی ذرات در سوسپانسیون آب تعیین میگردد. پس از آنکه میزان ذرات گوناگون تعیین گردید، نام کلاس بافت “مانند لوم شنی یا لوم رسی” توسط مثلث بافت خاک تعیین خواهد شد، کلاس بافت خاک در سه گروه طبقه بندی میشود که شامل خاک های شنی “خاک هایی با بافت درشت”، خاک های لومی “خاک هایی با بافت متوسط” و خاک های رسی “خاک هایی با بافت ریز” می باشند. با توجه به اینکه میزان ذرات معدنی در خاک توسط عملیات مدیریتی به آسانی تغییر پیدا نمیکند، بافت خاک “کلاس بافت” یک خصوصیت اصلی و ثابت خاک به شمار می آید و تصویری کلی از خصوصیات فیزیکی خاک مانند وزن مخصوص، خلل و فرج، پایداری خاک و ظرفیت نگهداری آب را نشان خواهد داد.
طبقه بندی بافت خاک براساس درصد میزان رس Clay ، سیلت Silt ، ماسه (Sand) صورت می گردد، مطالعه بافت خاک به منظور بررسی قابلیت نگهداری رطوبت و نیاز آبی گیاه صورت میپذیرد.
بررسی ساختمان خاک طرز قرار گرفتن ذرات اولیه خاک مانند رس ، سیلت و ماسه را مشخص نموده، چراکه حرکت و رفتن آب در خاک تابع وضعیت ساختمان خاک می باشد.
حاصل خیزی خاک را از اندازه گیری میزان ازت، کربن ( C ) فسفر (P) پتاسیم (K) منیزیم (mg) و کلسیم (Ca) پیدا میکنند. چراکه مواد غذایی گیاه غیر از نیاز آبی وابسته به عناصر فوق خواهد بود.
مقایسه خاک های شنی و رسی
خاکهای سطحی شنی دارای درصد تخلخل نسبتاً کمی به خاک های مانند رسی هستند، بنابراین می توانید در عمل ببینید که سرعت نفوذ آب در خاک های شنی بسیار بیشتر از خاک های رسی می باشد. دلیل این مهم صرفاً اندازه خلل و فرج خاک می باشد.
تمام درصد تخلخل در خاک شنی امکتن دارد کم باشد ولی بیشتر آن متشکل از خلل و فرج درشت می باشد که آب و هوا را خیلی راحت از خود عبور داده و در نتیجه به علت نسبت کم خلل و فرج ریز در این خاک های شنی قدرت نگهداری آب در آنها خیلی کم میشود. درخاک های ریز بافت سطحی بر عکس خاکهای شنی درصد تخلخل کل زیاد و قسمت عمده این خاک را خلل و فرج ریز متشکل میشود. بنابراین قدرت نگهداری رطوبت در خاک رسی خیلی بیش از خاک شنی می باشد ولی به علت کمبود خلل و فرج درشت عبور آب و هوا در آنها بکندی انجام میپذیرد. بنابراین میزان کل خلل و فرج و اندازه آنها هر دو حائز اهمیت است و بایستی توأماً مورد توجه باشد.
نتیجه اینکه در خاک رسی نسبت به خاک شنی حرکت آب و املاح کندتر صورت میگیرد، دیرتر خیس میشود و زهکشی نامناسب و تهویه نامطلوبی پیدا میکند. رشد ریشه به خوبی صورت نمیگیرد و از حاصلخیزی بیشتری نسبت به خاک شنی برخوردار می باشد.