ملزومات طراحی و اجرای نمای آجری

نمای آجری

نمای آجری همان لایه دیواری است که دارای ضخامتی حدود 10 سانتی متر می باشد. این دیوار های آجری دارای دیوار پشتیبانی هستند که همین نمای آجری روی آن دیوار پشتیبان نصب خواهد شد، این دیوار ممکن است به صورت باربر یا غیر باربر باشد، باربر بودن شرایط خاص خود را دارد به این شکل که در ساختمان های بیش از سه طبقه و حداکثر ارتفاع 10 متر، این دیوار های پشتیبانی را می توان به صورت باربر به کاربرد.
طبق قوانین بیان شده که اگر ساختمان بیش از سه طبقه نداشت، باید دیوار های غیر باربر استفاده کرد. این دیوار ها نمونه های مختلفی داشته که چند مورد را در این جا بررسی می کنیم.

1. دیوار هایی با داشتن قاب های فولاد سرد نورد شده
2. دیوار های مصالح های بنایی مسلح شده
3. دیوار های بتنی مسلح

آجر مورد استفاده در نماهای ساختمانی

آجرهای به کار رفته در نماهای ساختمانی انواع مختلفی دارد که می توان به این موارد اشاره کرد: آجر رسی، آجرهای ماسه آهکی، آجر نوع مارنی و همچنین آجرهای بتنی؛ هر یک از این نوع آجرهای نام برده شده در حالت های تو پر یا سوراخ دار یا به شکل پلاک وجود دارند. آجر ها دارای رده بندی بر اساس مقاومت هستند که در این جا رده بندی آجرهای نما را آورده ایم.

1. رده آب و هوا سخت: برای استفاده در جایی که بالا بودن مقاومت نسبت به تخریب مورد نظر است، یا همان sw.
2. رده آب و هوا معتدل: برای به کار بردن در جایی که مقاومت نسبت به تخریب متوسطی مورد نظر است، یا همان mw.

انواع آجرهای مورد استفاده در نماها

در طراحی نمای ساختمانی که دارای نمای آجری است فقط سه نوع آجر موجود می باشد.

1. آجرهای استاندارد یا همان آجرهای fbs که تعریف آن این است که آجرهایی هستند برای استفاده عمومی در مصالح بنایی.
2 آجرهای انتخابی یا همان آجرهای fbx که تعریف آن این است که آجرهایی هستند برای استفاده عمومی در مصالح بنایی که دارای دقت بالا تری اند.
3 آجرهای معماری یا همان آجرهای fbaکه تعریف آن این است که آجرهایی هستند برای استفاده عمومی در مصالح بنایی که اثرات معمارانه مد نظر است.

در بعضی موارد نوع آجر نما مشخص نمی شود در این موارد باید از ضوابط خاصی پیروی کنید، برای مثال: آجر باید بدون هیچ عیب و نقصی باشد و بعضی پرداخت ها همانند پوشش ها، نباید عملکرد و مقاومت آجر ها را پایین بیاورند، همچنین در صورتی که سازنده پوشش یا ترمیمی را روی سطوح اضافه کند، باید مقدار دقیق این پوشش ها و نوع آن ها گزارش بشود.

نمای آجرهای چسبانده شده به همدیگر

در این باره ضوابط و مقرراتی باید اجرا شود که در زیر تعدادی از آن ها را خواهیم گفت.

• توسط اتصالات مکانیکی مناسب، بارها از نما به دیوار های پشتیبانی انتقال داده شوند.
• خمش خارج شده از صفحه باید محدود شود.
• ارتفاع و طول دیوار ها و در حالت کلی ابعاد دیوار ها دارای محدودیت نبوده ولی در صورت این که نیاز به کنترل کردن تنش های نما و دیوار پشتبیانی باشد محدودیت های خاص خود را دارند.
• دیوار پشتیبانی نباید دیوار معمولی بوده و باید دارای قابلیت هایی مثل سطح پیوسته، مقاومت بالا در برابر رطوبت باشد.
• ملات مورد استفاده برای چسباندن نما و دیوار پشتیبان باید مقاومت برشی آن تقریبا 345 کیلو پاسکال باشند.

ضوابط کلی اجرای نماهای آجری

در نصب نماهای آجری به دیوار های پشتیبانی، باید از گیر هایی از نوع فولاد به کار رود. این گیره ها برای انتقال بار جانبی از نما ها به دیوار پشتیبانی، نقش دارند. در زمان انتقال بار با توجه به آن که دیوار تحت فشار می باشد یا مکش، گیره های نصب شده، ممکن است تحت نیروی محوری از نوع فشاری یا کششی واقع شوند.
از نکات دیگر می توان به درجه صلبیت اشاره کرد که اتصال ها باید از درجه صلبیت بالایی برخوردار بوده، به این شکل که نتواند در صفحه عمودی بر دیوار حرکتی انجام دهد. با توجه به همین مورد از آن جایی که نما و دیوار های پشتیبانی، هر دو به صورت عادی دچار انقباض یا انبساط مختلفی در صفحه هستند پس، طراحی اتصال ها برای حرکت و جابه جایی هایی روبه بالا و پایین و حتی جانبی، باید با نهایت دقت انجام گیرد.

اجزای استفاده شده در نمای آجری به دیوار، مشمول دو قطعه متصل شده به یک دیگر هستند. یک مورد از این قطعه ها به دیوار پشتیبانی نصب شده و قطعه دیگر در درز افقی نما که از ملات ها پر شده، جای گرفته و قرار خواهد گرفت. اتصال های دو جزیی که تنظیم می شوند باید به شکلی باشند که به نما اجازه ی حرکتی در راستای موازی صفحه دیوار های پشتیبانی داده شده باشد. از حرکت دیوار ها در راستای عمود بر صفحه دیوار جلوگیری خواهد کرد.
نوعی دیگری از اتصال هایی که در متصل شدن نما آجری به دیوار پشتیبانی به کار برده می شوند، ورقه های فولاد تک لایه کنگره دار می باشند. کنگره های روی ورق ها چسبندگی بین ورقه و ملات ها را بیش تر خواهد کرد، و همین موضوع موجب افزایش مقاومت کششی اتصالات خواهد شد، این در حالتی می باشد که همان شیارها تمایل اتصالات را برای انجام کمانش افزایش داده و موجب کاهش مقاومت فشاری اتصالات خواهد شد.
این نوع اتصالات بیش تر در ساختمان هایی به کار می روند که ارتفاع کمی داشته و قاب سبک چوبی و همچنین در مناطقی با خطر زلزله و باد پایین تری کاربردی می باشد.

تکیه گاه ثقلی نمای آجری در تراز طبقات

در این نوع ساختمان فضاهای خالی که برای هوا در نظر گرفته شده است، به شکل پیوسته از کف پی تا سقف آخر که سقف پشت بام است، ادامه پیدا می کند و تمامی بار ثقلی نما به وسیله پی تحمل خواهد شد. در اکثر اوقات بر روی پی، فرو رفتگی در حدود 4 سانتی متر به وجود می آید، که لبه آخر نام دارد. در ساختمان های بلند و متوسط مرتبه باید در هر طیقه از نبشی هایی که تکیه گاه فولادی دارند، برای تحمل بار نمای هر طبقه به کار رود. این نوع نبشی ها هم به سازه متصل شده و به وسیله آن تحت پشتیبانی هستند. در سازه قابی، نبشی های تکیه گاهی توسط جوش یا حتی پیچ به تیر های محیط سازه نصب خواهند شد. در ساختمان هایی که سیستم دیوار باربر دارند، نبشی های تیکه گاهی به دیوار خارجی نصب شده است.

در اجرا نبشی های تکیه گاهی بالایی باید فاصله بین قسمت بالایی نما و بال زیرین، نبشی موجود باشد. همان فاصله جهت انبساط قائم نماها و همچنین خیز تیر ها پیرامون سازه بر اثر وارد شدن بار های زنده می باشد. باید با محاسبات تغییر مکان کوتاه مدت و نیز خزش دراز مدت تیر را به دست آوریم. این فضا های خالی با استفاده از یک درز گیر پر خواهند شد. نبشی های تکیه گاه نباید سرتاسری بوده و بیشینه طول آن ها به 6 متر محدود خواهد شد.

تکیه گاه های ثقلی در بالا ی باز شو ها

بار قائم نما ی آجری، یا توسط پی ها تحمل خواهد شد، یا در تراز طبقات به نبشی های تکیه گاهی انتقال داده می شوند. در محلی که باز شو ها مانند در ها یا پنجره، در نمای ساختمان هستند، به تیکه گاهی بجز موارد ذکر شده نیاز است. در نما های آجر از نبشی فولادی به عنوان تیر نعل درگاهی به کار برده می شود. بر عکس نبشی های تکیه گاه، تیر های نعل در گاهی، برای تامین امکان حرکت نسبی به سازه نصب نخواهد شد بلکه به شکل ساده بر روی نما واقع می شود.

برای آزاد گذاشتن جابه جایی نسبی نما و تیر های نعل درگاهی ، در محل اتکای تیرهای نعل درگاهی به نما ها، نباید از ملات ها استفاده شود. مانند نبشی تکیه گاه در تیر های نعلی درگاهی هم بایستی حفره های زه کشی وجود داشته باشد. اتصال های بین درز گیر ها بایستی به خوبی آب بندی شده باشند. تمام درز گیر ها بایستی با حفره هایی زه کشی شده همرا بوده باشند.

درز گیر ها باید تا سطح خارجی نما ادامه داشته تا از زه کشی آب به خارج از نما ها اطمینان داشته باشیم. در آخر درز گیر ها یا مکانی که دزر گیر ها قطع شده اند، بایستی به اندازه ارتفاع یک آجر به سمت بالا خم شوند. تا از وارد شدن آب به فضای خالی، داخل نما جلو گیری به عمل آید.

ریخته شدن ملات ها به داخل فاصله هوایی در نماهای آجری

برای عمل کرد موثر فضا های خالی هوا به عنوان لایه زه کشی لازم است، ملات درون این فضا کاهش یابد و باید ذکر شود که در صورت تجمع زیاد ملات در این فضا ها سبب گرفتگی آن فضا ها خواهد شد، این در صورتی است که اگر سوراخ های زه کشی شده اثر ملات را بر روی خود داشته باشند، عمل کرد خوبی نخواهند داشت. لازم به ذکر است در صورت استفاده از آجر چینی استفاده نکنید زیرا به علت ضعیف بودن آن ها باعث تجمع و ریزش ملات ها در محل دزر گیر ها می شوند.

یکی از مسائل مهم این است که در هنگام آجر چینی نهایت احتیاط انجام شود تا از ریزش ملات جلو گیری به عمل آید. همچنین برای نگه داری فضاهای خالی از گرفتگی، باید اقدامات لازم صورت گیرد. یکی از بهترین راه حل های این موضوع این است که با استفاده از ابزاری مخصوص جمع آوری ملات ها، در فضا های خالی را انجام دهیم، که این ابزار مخصوص دقیقا می تواند روی درز گیر ها واقع شود.

این نوع ابزار ها از مش هایی ساخته شده اند که از جنس رشته های پلیمری می باشند. این نوع ابزار های ملات را بالای سوراخ های زه کشی شده حبس کرده و به شکل معلق نگه داری می کند. این سیستم به آب موجود ملات ها این امکان را می دهد که از آن عبور و به داخل حفره های زه کشی شده بروند.

درز های انبساطی در نماهای آجری

همان طور که می دانید دیوار های آجری بعد از ساخت منبسط خواهند شد، بنابراین نما های آجری بایستی تشکیل شده باشد از درز های انبساطی قائم پیوسته ای در فاصله های مشخص. مقدار این فاصله بیشینه برای درز انبساطی قائم 8 متر در قسمت های میانی نما پیشنهاد می شود، همچنین در قسمت گوشه های نما 3 متر پیشنهاد می شود.

در درز انبساطی قائم به جای این که از ملات استفاده کنند از میله پشتیبان و قطعات درز گیر استفاده می کنند. به این شکل که امکان حرکت آجر دو طرف درز های انبساط وجود خواهد داشت و همچنین آب بندی دیوار ها هم از بین نمی رود. عرض درز های انبساط قائم حداقل بایستی 13 میلی متر انتخاب شود. به شکلی که با دیگر درز های ملات قائم در دیوار های نما آجری مطابقت کامل را داشته باشد.

با فراهم ساختن درز انبساطی قائم و همچنین وجود فاصله زیر نبشی های تکیه گاهی نمای آجری، به پانل منفرد جدا تبدیل شده و قابلیت انبساط و انقباض را خواهند داشت، به شکلی که به سازه و دیوار پشتیبان آن نیرو وارد نشود.

ضوابط تکمیلی نما های بنایی آجر وصل شده به دیوار های پشتیبانی یا همان بلوکی

اتصال های فولادی که برای نصب کردن نما به دیوار پشتیبان استفاده شده اند از مدل بست های مفتولی دو تکه می باشند. قطعه اول دارای نفش مسلح کننده درز های ملات را ور دیوار پشتیبانی است. قطعه دوم هم نما را به قطه اول که در دیوار پشتیبانی جا سازی شده وصل خواهد کرد. در منطقه ها ی زلزله خیز بایستی از بست های مناسب زلزله استفاده شود. بست زلزله ای باعث اتصال مفتول پیوسته مسلح کننده به نما خواهد شد، همچنین مفتول مسلح کننده نما ها و بست های لرزه ای در داخل درز ملات های نمای آجر قرار خواهند گرفت.
سازه هایی که به تیر های محیطی عمیق مجهز هستند، می توانند در قسمت های بالایی پنجره از نبشی های تکیه گاهی به جای نبشی های نعل درگاهی بهره بگیرند. این نوع روش معمولا در نمای آجری دارای پنجره های پیوسته استفاده می شود.

مقاومت دیوار پشتیبان در برابر نفوذ هوا و آب

در ساختمان هایی که دارای دیوار پشتیبانی هستند، بلوک سیمانی به دلیل تماس جداره بیرونی دیوار ها با هوا و آب، دیوار بایستی از مقاومت بالابی در برابر نفوذ عوامل ذکر شده برخوردار باشد. بنابراین در راستا همین موضوع باید موارد ویژه ای به منظور آب بندی کردن دیوار به کار برده شود. قبل از اجرا نمای آجری سطح خارجی دیوار پشتیبانی بلوک سیمان، با استفاده از یک ماده خاص کاهش دهنده خرابی، در برابر هوا و آب پوشیده خواهد شد.

مقایسه دیوار های پشتیبان بلوک سیمان با دیوار های پشتیبانی از نوع فولادی

یکی از مهم ترین مزیت دیوار پشتیبانی مجهز به پشت بند قائم فولادی در مقایسه با دیوار های پشتبانی بلوک سیمان این است که، وزن دیوار پس از نصب شدن نمای آجری بر روی آن کمتر است. در ساختمان های خیلی بلند، استفاده از دیوار های پشتیبانی سبک و کم وزن باعث کاهش ابعاد تیر ها و ستون و حتی پی شده و موجب به وجود آمدن بازده اقتصادی در ساختن سازه خواهد شد.

البته با داشتن این مزیت نگرانی هایی هم وجود دارد مانند این که اگر پشت بند قائم فولادی به بیشینه ظرفیت خمشی خود برسد تغییر شکل های قابل توجهی خواهد داشت.

این مقایسه به این جا ختم نشده و ادامه دارد اما فضای این متن برای بیان آن کافی نمی باشد.