کلمه زئولیت یونانی است و معنی آن دو کلمه “جوش” و “سنگ” است. ماده اصلی به وجود آوردنده زئولیت ها آلومینوسیلیکات ها هستند. و کاربرد های فراوانی در صنایع مختلف دارند که همواره با توجه به خواص شیمیایی و فیزیکی زئولیت ها این کاربرد ها بیشتر و موثر تر می شوند .
کاربرد های زئولیت
زئولیت دو نوع طبیعی و مصنوعی دارد اما امروزه از نوع طبیعی آن استفاده زیادی نمیشود زیرا آنها کم کارآمد، کم سازگار و گران تر از نوع مصنوعی خود هستند.
در ادامه مطلب به تعدادی از کاربرد های زئولیت در هر دو نوع طبیعی و مصنوعی میپردازیم:
1_در مصالح ساختمانی:
برای ساخت مصالحی از قبیل سرامیک رنگی، سرامیک متخلل با دانسیته کم ، سیمان پوزولانی و بتن زئولیت بهترین ماده معدنی است که میتوان به عنوان ماده اولیه استفاده کرد زیرا زئولیت میتواند ترکیب های شیمیایی را با روش تبادل یون تغییر دهد.
به طور مثال رنگ سبز موجود در سرامیک های رنگی از وارد کردن آهن توسط زئولیت به صورت آهن دو ظرفیتی است.
اما قسمت جالب این ماده معدنی در تولید سرامیک متخلل است آن هم با دانسته پایینبه.این فرایند با بیرئن آمدن حباب ها از داخل زئولیت ها امکان پذیر است.
2_در صنعت بتن سازی:
یک عامل مهم در ساخت بتن مستحکم و مطمئن جذب میزان آب به مقدار مناسب و ترکیب آن با دیگر مواد تشکیل دهنده است. از همین رو اگر زئولیت بعد از هیدراته شدن مورد استفاده قرار گیرد در جذب درست آب کمک میکند و به این دلیل مختصصان این عرصه،مشتاق به استفاده از این کانی هستند.
3_در صنعت کاغذ سازی:
از دیگر خواص زئولیت میتوان به وزن کم و پوزولان بودن آن اشاره کرد که با توجه به این دو خاصیت در صنعت کاغذ سازی از این ماده برای پر کردن استفاده میشود.
4_در صنعت دارو سازی و پزشکی:
برای افزایش ویژگی صیقل بخشیدن خمیر دندان های دارای فلوراید میتوان از کلینوپتیولایت استفاده کرد که در اصل این کانی باعث میشود تعداد یون هایی که به صورت همان یون استفاده میشوند افزایش پیدا کنند.
5_در سموم دفع آفات:
شاید سموم دفع آفت باعث از بین رفتن بعضی از آفت های مخرب بشوند اما خود این سم ها وقتی در چرخه طبیعت باقی میمانند باعث تخریب های جبران ناپذیری در محیط زیست میشود. حال برای رفع این مشکل با اضافه کردن کلینوپتیلولایت به عنوان کاتالیز گر به ترکیبات این سموم باعث میشود زمان اثر این مواد بسیار بهینه شود به طوری که باقیمانده آن هرگر خطری ایجاد نکند.علاوه بر این از زئولیت ها در دفع سموم حاصل از زاید های پوستی حیوانات نیز موثر است.
6_در شوینده ها:
در مواد شوینده برا پاکسازی بهتر و تولید کف بیشتر از یون های کلسیم و منیزیم استفاده میشود که این دو یون این کار را با افزایش سختی آب انجام میدهند. از این رو ما میتوانیم از زئولیت در شوینده ها استفاده کنیم زیرا بهترین ماده برای جذب یون های کلسیم و منیزیم است و همچنین جایگزین خوبی برای فسفات های استفاده شده در ماده های شوینده است. (فسات موجود در پاک کننده ها ضرر های گوناگونی برای محیط زیست ایجاد میکند)
7_کاربرد زئولیت در صنعت نفت:
خاصیت قوی کاتالیز بودن زئولیت ها در تمامی صنعت ها مورد استفاده قرار میگیرد و تمامی پژوهشگران و مختصصان را ایجاب به استفاده از خود میکند که این ویژگی در صنعت نفت دو چندان است و در بسیاری از واکنش ها از این کانی استفاده میشود. اما این تنها کابرد زئولیتدر این زمینه نیست.
به جرات میتوان گفت ویژگی مهم دیگر زئولیت در قدرت جذب بالای آن است. در همین منوال از ترکیب این ماده با چند ماده دیگر یک جذب کننده قدرت مند به وجود می آید. وظیفه اصلی خاصیت جذب کنندکی زئولیت هنگامی است که بر اثر نشتی نفت کش ها سطح آب پر از نفت شده باشد که باید هر چه سریع تر آلودگی جذب شوند تا باعث وارد شدن خطرات کمتری به محیط و جانداران باشد. اینجا از زئولیت استفالده میشود و موثر تر از بقیه راه ها به جذب نفت از سطح آب میپردازد.